Własność w okresie przeobrażeń ustrojowych w Polsce...
Oferta wydawnictwa » Książki naukowe i akademickie
Własność w okresie przeobrażeń ustrojowych w Polsce z perspektywy orzecznictwa
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
dr Sylwia Jarosz-Żukowska
Uniwersytet Wrocławski
Wydanie publikacji dofinansowane
przez Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
Uniwersytetu Wrocławskiego
Wydanie I
ISBN 978-83-65071-04-0
789 stron
Oprawa broszurowa
Fragment ze Wstępu:
Niniejsza praca dotyczy ważnego zarówno z teoretycznego, jak i praktycznego punktu widzenia problemu ochrony własności w związku z zapoczątkowanymi w latach 90. XX wieku przeobrażeniami ustrojowymi w Polsce i innych państwach Europy Środkowo-Wschodniej. Podjęcie tej problematyki uzasadnione jest w szczególności faktem, iż w dalszym ciągu zarówno polskie organy władzy sądowniczej, a więc Trybunał Konstytucyjny i sądy, a także Europejski Trybunał Praw Człowieka stają przed koniecznością rozstrzygania spraw dotyczących aktów nacjonalizacyjnych i wywłaszczeniowych pochodzących z odległej przeszłości bądź spraw na tle nowego ustawodawstwa służącego usuwaniu niektórych skutków powojennych naruszeń własności. Zagadnienie zwrotu majątków znacjonalizowanych bądź przyznania odpowiedniej kompensaty stanowiło w Polsce, podobnie jak w innych państwa naszego regionu Europy, jeden z ważniejszych problemów ustrojowych (nie tylko ekonomicznych) przełomu wieków.
...Z uwagi na fakt nieuchwalenia w Polsce całościowej ustawy służącej zadośćuczy-nieniu z tytułu powojennych naruszeń prawa własności szczególna rola przypadła sądom, przed którymi od lat toczy się proces określany potocznie, choć nieprecyzyjnie, jako tzw. reprywatyzacja sądowa. W związku z tym ważnym zamierzeniem badawczym niniejszej pracy stało się określenie kierunków sądowej wykładni aktów nacjonalizacyjnych oraz wpływu, jaki wywarły na nie konstytucyjne i konwencyjne standardy ochrony własności, a także roli wykładni sędziowskiej zarówno tych aktów, jak i – przyjętych w okresie obowiązywania Konstytucji z 1997 r.
i wcześniej, ale pozostających w mocy – regulacji ustawowych służących usuwaniu niektórych skutków powojennych przekształceń własnościowych oraz innych zaszłości historycznych (ustawodawstwo zabużańskie).
Szczególnie inspirujące do formułowania ogólniejszych wniosków okazało się w toku badań orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu Najwyższego.
Wyniki analizy orzecznictwa ETPCz, Trybunału Konstytucyjnego, a także sądów (zwłaszcza SN i NSA), stać się miały podstawą do bardziej generalnych wniosków w zakresie roli wykładni sędziowskiej w okresie przeobrażeń ustrojowych, a także próby odpowiedzi na pytanie, czy takie organy jak Europejski Trybunał Praw Człowieka i Trybunał Konstytucyjny oraz sądy mogą zastąpić ustawodawcę w rozstrzyganiu o zaszłościach historycznych, czy też jednak głównym „aktorem” w tym procesie powinien być ustawodawca, najbardziej właściwy do podejmowania trudnych decyzji o znacznym ładunku politycznym.
Spis treści
Rozdział I
Ochrona własności w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
1. Podmiot i przedmiot ochrony własności w świetle art. 1 Protokołu nr 1 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
1.1. Zakres podmiotowy prawa do poszanowania mienia
1.2. Pojęcie „mienia” w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
1.2.1. Kryteria uznania prawa, interesu lub roszczenia za „mienie” w rozumieniu art. 1 Protokołu nr 1
1.2.2. „Uprawnione oczekiwanie” jako przedmiot ochrony
2. Rodzaje ingerencji w prawo do poszanowania mienia według art. 1 Protokołu nr 1
2.1. Pozbawienie własności
2.1.1. Wywłaszczenie de iure
2.1.2. Wywłaszczenie de facto
2.2. Kontrola korzystania z własności
2.3 „Pozostałe” ingerencje w prawo do poszanowania mienia
3. Kryteria usprawiedliwienia ingerencji w prawo do poszanowania mienia a koncepcja marginesu oceny państw.
3.1. Wymóg legalności
3.2. Wymóg istnienia interesu publicznego
3.3. Zasada proporcjonalności ingerencji (wymóg sprawiedliwej równowagi)
3.4. Wymóg kompensacji w przypadku pozbawienia własności i jej wysokość.
4. Pozytywne obowiązki państwa w zakresie ochrony prawa do poszanowania mienia ..........................................................................................................................86
Rozdział II
Ochrona własności w Konstytucji RP wobec standardu konwencyjnego
1. Wpływ regulacji konwencyjnej na kształt i wykładnię konstytucyjnych przepisów o własności
2. Podstawa konstytucyjnej ochrony własności i innych praw majątkowych podmiotów prywatnych
2.1. Przedmiot ochrony w świetle art. 21 i 64 Konstytucji a konwencyjne pojęcie „mienia”
2.2. Negatywne i pozytywne obowiązki państwa w sferze ochrony własności
2.3. Konstytucjonalizacja „innych praw majątkowych” .
2.4. Prawo do dziedziczenia jako konstytucyjne prawo majątkowe
2.5. Prawo do równej ochrony praw majątkowych a konwencyjny zakaz dyskryminacji
3. Formy ingerencji w prawo do ochrony własności i innych praw majątkowych według Konstytucji RP
3.1. Ograniczenia w korzystaniu z własności i innych praw majątkowych.
3.2. Wywłaszczenie i przesłanki jego dopuszczalności w świetle art. 21 ust. 2 Konstytucji
-
Wpływ orzecznictwa strasburskiego na stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w kwestii pojęcia wywłaszczenia
-
Problem dopuszczalności nacjonalizacji w świetle art. 21 ust. 2 Konstytucji
-
Przesłanki dopuszczalności wywłaszczenia
3.2.3.1. Pojęcie „słusznego” odszkodowania a jego wymiar w ujęciu konwencyjnym
3.2.3.2. Zwrot wywłaszczonej nieruchomości jako zasada konstytucyjna
Rozdział III
Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
w sprawach powojennych aktów nacjonalizacji
i wywłaszczeń
1. Transformacja ustrojowa w świetle stanowiska Rady Europy a kwestia „sprawiedliwości w okresie przejściowym”
2. Konwencja europejska jako instrument realizacji „sprawiedliwości
w okresie przejściowym” w zakresie restytucji mienia
3. Właściwość czasowa (rationae temporis) Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach powojennych aktów nacjonalizacyjnych i wywłaszczeniowych
4. Doktryna własności „dawno utraconej” a wymóg istnienia „własności” lub „uprawnionego oczekiwania” jako warunek oceny dawnych nacjonalizacji i wywłaszczeń
5. Doktryna „ciągłego naruszenia” w sprawach powojennych nacjonalizacji i wywłaszczeń
6. Ocena stanowiska Trybunału strasburskiego dotyczącego „otwartych
kwestii majątkowych”
Rozdział IV
Ustawodawstwo nacjonalizacyjne przed
Trybunałem Konstytucyjnym
1. Konstytucja RP wobec problemu „sprawiedliwości transformacyjnej” i historycznych rewindykacji
2. Problem wzorca kontroli konstytucyjności powojennych aktów nacjonalizacyjnych
2.1. Ocena powojennych aktów nacjonalizacyjnych a zasada nieretroakcji Konstytucji RP
2.2. Konstytucje międzywojenne jako wzorzec kontroli aktów nacjonalizacji z lat 1944-1952
3. Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w kwestii obowiązywania podstaw prawnych reformy rolnej
Rozdział V
Konstytucyjny i konwencyjny standard ochrony
własności w procesie sądowej reprywatyzacji
1. Podstawy prawne dochodzenia roszczeń związanych z powojennymi naruszeniami prawa własności a problem właściwości ETPCz w sprawach aktów nacjonalizacyjnych.
2. Rola sądów w ograniczaniu skutków powojennych procesów nacjonalizacji
2.1. Ocena legalności aktów nacjonalizacyjnych w orzecznictwie sądowym
2.2. Przyrzeczenie odszkodowania” a problem „uprawnionego oczekiwania”– sprawa nacjonalizacji przemysłu w orzecznictwie sądów krajowych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
2.3. Deklaracje ustawowe określenia form zadośćuczynienia z tytułu powojennych nacjonalizacji a kwestia „uprawnionego oczekiwania” uzyskania rekompensaty
-
Wykładnia prokonstytucyjna i prokonwencyjna przepisów nacjonalizacyjnych w orzecznictwie sądowym
3.1. Problem trybu rozpoznawania spraw dotyczących dekretu o reformie rolnej
3.2. Minimalizacja zakresu praw podlegających nacjonalizacji w procesie sądowej reprywatyzacji
4. Zasada pewności prawa w sprawach reprywatyzacyjnych a pozytywne obowiązki państwa wynikające z art. 1 Protokołu nr 1
5. Postulaty modyfikacji linii orzeczniczych w sprawach reprywatyzacyjnych
Rozdział VI
Ustawodawstwo restytucyjno-kompensacyjne okresu transformacji ustrojowej w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
1. Ustawodawstwo restytucyjno-kompensacyjne –„nowe prawo własności” w świetle art. 1 Protokołu nr 1
2. Margines oceny państw w sprawach uregulowania zaszłości historycznych a problem tzw. podwójnego standardu
2.1. Margines oceny państw w zakresie istnienia interesu publicznego realizowanego w ustawodawstwie restytucyjno-kompensacyjnym (określenie przedmiotu, zakresu i warunków restytucji własności lub kompensacji)
2.3. Swoboda państw w określeniu zakresu podmiotowego ustawodawstwa restytucyjno-kompensacyjnego wobec zakazu dyskryminacji
3. Usprawiedliwienie ingerencji w prawo do poszanowania mienia wobec specyfiki spraw transformacyjnych
3.1. Wymóg legalności ingerencji
3.2. Wymóg zachowania sprawiedliwej równowagi między interesem prywatnym i publicznym
3.2.1. Zwrot własności a problem ochrony osób trzecich i bezpieczeństwa prawnego
3.2.2. Obowiązek zapewnienia odszkodowania i jego wysokość w przypadku pozbawienia własności w sprawach transformacyjnych
3.2.3. „Nadzwyczajne okoliczności” jako uzasadnienie pozbawienia własności bez odszkodowania w orzecznictwie transformacyjnym
4. „Prawo do błędu” władz krajowych na tle specyfiki spraw transformacyjnych
5. Obowiązki pozytywne państwa w procesie stosowania ustaw restytucyjno-kompensacyjnych
6. Problem relatywizmu transformacyjnego – konkluzje
Rozdział VII
Wpływ orzecznictwa strasburskiego
na kształt ustawowej regulacji rekompensat z tytułu mienia zabużańskiego oraz stanowisko
Trybunału Konstytucyjnego i judykatury krajowej
1. Dialog orzeczniczy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Konstytucyjnego w sprawie roszczeń zabużańskich – wprowadzenie
2. Zobowiązanie wypłaty odszkodowania lub innej formy rekompensaty w ustawodawstwie przedratyfikacyjnym a kwestia właściwości czasowej ETPCz w sprawie mienia zabużańskiego
3. Umowy republikańskie jako źródło „uprawnionych oczekiwań” zabużan
4. Charakter prawny uprawnienia kompensacyjnego a kwestia zakresu
swobody regulacyjnej ustawodawcy
5. Realizacja „uprawnionych oczekiwań” zabużan w ustawodawstwie
5.1. Problem wysokości rekompensat za „mienie zabużańskie”
5.2. Skutki intertemporalne ustaw „zabużańskich” a kwestia
„uprawnionego oczekiwania” rekompensaty w pełnej wysokości
5.3. Zakres podmiotowy prawa do rekompensaty i przesłanki jego realizacji wobec wymogów Konstytucji RP i Konwencji europejskiej
5.3.1. Osoby prawne jako beneficjenci prawa do rekompensaty zabużańskiej
5.3.2. Wymóg obywatelstwa polskiego byłych właścicieli i ich spadkobierców
5.3.3. Przesłanka domicylu i konsekwencje uznania jej niekonstytucyjności
5.3.4. Zakres podmiotowy i przesłanki prawa do rekompensaty w orzecznictwie sądowym – proces poszerzania kręgu uprawnionych
6. Skuteczność procedury wyroku pilotażowego w sprawie zabużańskiej przed Trybunałem strasburskim
7. Prawo do rekompensat zabużańskich a roszczenia innych grup byłych właścicieli
Rozdział VIII
Problem systemowego zadośćuczynienia z tytułu
powojennych naruszeń własności w świetle standardów strasburskich i Konstytucji RP
1. Konstytucyjne podstawy ustawowego rozwiązania problemu zadośćuczynienia powojennym naruszeniom własności
2. Swoboda regulacyjna ustawodawcy w sprawach restytucyjnych na tle
stanowiska wybranych sądów konstytucyjnych
3. Problem „reprywatyzacji” w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego
4. Koncepcje „reprywatyzacji” w Polsce w kontekście zakresu swobody regulacyjnej ustawodawcy
4.1. Podstawowe założenia projektów ustaw restytucyjno-kompensacyjnych
4.2. Wnioski de lege ferenda pod adresem ustawowej regulacji skutków powojennych naruszeń własności
4.2.2. Forma i zasady ustalania wysokości świadczeń oraz tryb ich wypłaty
4.2.3. Zakres podmiotowy i przedmiotowy ustawy
4.2.4. Dochodzenie roszczeń restytucyjnych lub odszkodowawczych na zasadach ogólnych a ustawowe prawo do rekompensaty
Ostatnio odwiedzone pozycje:
MARIHUANA FAKTY, MARIHUANA MITY
21.00zł
|